Dnia 26 kwietnia 2023 roku weszły w życie znaczące zmiany w polskim Kodeksie Pracy, dotyczące m.in. urlopów rodzicielskich. Nowelizacja ta wprowadziła nie tylko modyfikacje istniejących przepisów, ale także zupełnie nowe regulacje dotyczące tego istotnego elementu życia zawodowego i rodzinnego. Poniżej przedstawiamy kluczowe zmiany w zakresie urlopu rodzicielskiego, które zostały wprowadzone od tego daty.
Co to jest urlop rodzicielski?
Urlop rodzicielski to forma urlopu, która jest udzielana pracownikom w związku z narodzeniem dziecka lub przyjęciem dziecka na wychowanie. Celem tego rodzaju urlopu jest umożliwienie rodzicom poświęcenia czasu na opiekę i wsparcie dla swojego nowo narodzonego dziecka lub dziecka przyjętego. Urlop ten ma na celu wspieranie pracowników w godzeniu życia zawodowego i rodzinnego.
Urlop rodzicielski przed zmianami
Przed wejściem w życie nowych przepisów, wymiar urlopu rodzicielskiego dla rodziców biologicznych wynosił:
- 32 tygodnie w przypadku narodzin jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 34 tygodnie w przypadku narodzin więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.
Urlop ten mógł być udzielany jednorazowo lub maksymalnie w 4 częściach, nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończyło 6 lat. Urlop rodzicielski musiał także przypadać bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, a jego poszczególne części przyznawane były jedna po drugiej, z wyjątkiem tzw. luźnej części, która mogła być udzielana w późniejszym terminie, ale nie krótszym niż 8 tygodni.
Wnioski o urlop rodzicielski można było składać według dwóch trybów: z góry, nie później niż 21 dni po porodzie, lub z dołu, co najmniej na 21 dni przed zakończeniem urlopu macierzyńskiego.
Nowe zasady urlopu rodzicielskiego od kwietnia 2023
Ostatnia nowelizacja Kodeksu Pracy wprowadziła znaczące zmiany w zasadach udzielania urlopu rodzicielskiego. Wprowadzono wydłużenie wymiaru urlopu oraz nowe zasady korzystania z niego. Nowe zasady obejmują:
Długość urlopu dla rodziców biologicznych:
- 41 tygodni w przypadku narodzin jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 43 tygodnie w przypadku narodzin więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.
Wyłączna część urlopu
Każdy z rodziców ma teraz wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, tzw. wyłącznej części urlopu. Ta część nie może być przeniesiona na drugiego rodzica, nawet jeśli pierwszy z rodziców z niej nie skorzysta.
Te modyfikacje mają źródło w tzw. dyrektywie rodzicielskiej, która została wprowadzona w celu motywowania ojców do skorzystania z przysługującego im urlopu rodzicielskiego oraz ułatwienia powrotu matek na rynek pracy po zakończeniu okresu urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.
Długość urlopu i możliwość podziału
Zmieniła się liczba części urlopu rodzicielskiego, która teraz wynosi maksymalnie 5, a nie 4 jak wcześniej. Usunięto także wymóg korzystania z urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego.
Wymiar dla dzieci z zaświadczeniem
Rodzice dzieci posiadających zaświadczenie o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” mają prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:
- 65 tygodni w przypadku narodzin jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 67 tygodni w przypadku narodzin więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.
Zasady udzielania i wnioski
Nowe zasady dotyczące udzielania urlopu rodzicielskiego są znacznie uproszczone. Po wprowadzonych zmianach, urlop ten może być udzielany jednorazowo lub składać się z nie więcej niż 5 części, a także musi być wykorzystany nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Dodatkowo, wprowadzono nową kategorię – 9 tygodni urlopu rodzicielskiego na wyłączność.
Co do wniosków o udzielenie urlopu rodzicielskiego, ich treść, zarówno dla pracowników ubiegających się o urlop macierzyński, urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlop rodzicielski, jak i urlop ojcowski (lub ich części), oraz dokumenty dołączane do tych wniosków, zostały określone w rozporządzeniu Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 8 maja 2023 r. regulującym kwestie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków.
Te zmiany mają na celu dostosowanie przepisów do rzeczywistych potrzeb rodzin i zwiększenie elastyczności w korzystaniu z urlopu rodzicielskiego. Jednocześnie, nowe regulacje odzwierciedlają rozwijające się wzorce życia zawodowego i rodzinnego, umożliwiając rodzicom większą swobodę w organizacji czasu związanego z opieką nad dziećmi. Ważne jest, aby pracownicy i pracodawcy zaznajomili się z nowymi przepisami, aby skorzystać z pełnego zakresu możliwości, jakie oferuje nowelizacja Kodeksu Pracy.