Zamiana kary pozbawienia wolności na grzywnę lub prace społeczne – kto może z niej skorzystać?

Możliwość zastąpienia kary pozbawienia wolności przez grzywnę lub karę ograniczenia wolności została wprowadzona do polskiego kodeksu karnego 1 lipca 2015 r. Z dniem 15 kwietnia 2016 r. zakres jej stosowania został nieco ograniczony.

Kto może skorzystać z zamiany kary pozbawienia wolności na grzywnę lub prace społeczne?

Decyzja o zastosowaniu tej możliwości jest całkowicie w gestii Sądu, jednak nie może być dowolna. Spełnienie przesłanek ustawowych określonych w art. 75a § 1 k.k. nie obowiązuje Sądu do zamiany kary pozbawienia wolności na grzywnę lub pracę społeczną. Zamiana kary zawsze jest opcjonalna.

Tylko osoby, które zostały skazane na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, mogą skorzystać z instytucji opisanej w art. 75a § 1 k.k. Okres próby oraz wymiar orzeczonej kary pozbawienia wolności nie mają znaczenia.

Zamiana kary pozbawienia wolności na nieizolacyjną formę dotyczy tylko sytuacji, gdy Sąd rozważa wydanie zarządzenia o wykonaniu kary warunkowo zawieszonej, ale z powodu rażącego naruszania porządku prawnego, zwłaszcza popełnienia innego przestępstwa niż podobne przestępstwo umyślne, za które skazano na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Co to są prace społeczne?

Prace społeczne są jednym ze środków karnych, które mogą być orzeczone przez sąd w ramach wymiaru kary za popełnienie przestępstwa. Jest to forma wykonania kary, w której osoba skazana jest zobowiązana do podjęcia określonej pracy na rzecz społeczeństwa lub instytucji publicznych przez określony okres czasu.

Głównym celem praktykowania prac społecznych jako środka karnego jest skłonienie skazanej osoby do naprawienia wyrządzonej szkody lub dokonania rekompensaty za popełnione przestępstwo poprzez pracę na rzecz społeczności. Wykonując prace społeczne, skazana osoba może przywrócić zaufanie społeczeństwa, poczuć odpowiedzialność za swoje czyny oraz przyczynić się do naprawy szkód, które wynikły w wyniku przestępstwa.

Rodzaj i zakres prac społecznych, jakie musi wykonać skazana osoba, zależy od charakteru przestępstwa i okoliczności danej sprawy. Mogą to być na przykład prace porządkowe, pomoc przy organizacji imprez czy inne działania służące dobru społeczności.

Ważne jest, żeby osoba skazana na prace społeczne wywiązała się z nich zgodnie z wytycznymi i terminami określonymi przez sąd. Nie wykonanie prac społecznych lub ich nienależyte wykonanie może skutkować konsekwencjami prawno-karnymi, w tym ewentualnym odstąpieniem od tej formy kary i wymierzeniem innej sankcji.

Prace społeczne są jedną z możliwych alternatyw dla kary pozbawienia wolności lub grzywny i są często stosowane jako środek oddziaływania na sprawców przestępstw, zwłaszcza w przypadku przestępstw o mniejszej wadze lub w sytuacjach, gdy osoba skazana wykazuje gotowość do naprawy swoich błędów poprzez działania na rzecz społeczeństwa.

Kto nie może zamienić kary pozbawienia wolności na karę grzywny bądź prac społecznych?

  1. Osoby, które w okresie próby popełniły podobne przestępstwo umyślne, za które skazano je na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.
  2. Osoby, które ponownie użyły przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących razem ze sprawcą, rażąco naruszając porządek prawny w okresie próby.
  3. Osoby, wobec których Sąd zarządził wykonanie kary pozbawienia wolności, ponieważ popełniły przestępstwo, a za odstąpieniem od zarządzenia kary nie przemawiają szczególne względy.
  4. Osoby, wobec których Sąd zarządził wykonanie kary, ponieważ uchyliły się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku, mimo pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, a za odstąpieniem od zarządzenia kary nie przemawiają szczególne względy.
  5. Osoby, którym orzeczono warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności na okres do 10 lat na podstawie art. 60 § 5 k.k. (ze względu na ujawnienie informacji istotnych dla ustalenia osób uczestniczących w przestępstwie i jego okoliczności).
  6. Osoby, które nie wykonały obowiązku opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.
  7. Osoby, które nie uiściły świadczenia pieniężnego lub nie naprawiły wyrządzonej przestępstwem szkody.
  8. Kary, które mają zostać zamienione na karę grzywny bądź prac społecznych, nie mogą zostać zasądzone na więcej niż 2 lata, a grzywna nie może wynieść więcej niż 810 stawek dziennych.

Przeliczanie wymiaru kary izolacyjnej na nieizolacyjną również jest określone. Zgodnie z przyjętymi regułami, jeden dzień kary pozbawienia wolności równa się dwóm dniom kary ograniczenia wolności lub dwóm stawkom dziennym grzywny.

Należy podkreślić, że zamiana kary nie oznacza, że osoba skazana jest zwolniona z obowiązku wykonania nałożonych środków karnych, przepadku, środków kompensacyjnych lub środków zabezpieczających. Uchylając się od ich wykonania, skazany naraża się na cofnięcie zamiany i zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności. Analogiczne zasady dotyczą zamiany kary nieizolacyjnej na izolacyjną. Sąd przelicza wtedy ponownie karę, a dwie stawki dzienne grzywny lub dwa dni kary ograniczenia wolności odpowiadają jednemu dniowi kary pozbawienia wolności. Wykonane już kary grzywny lub ograniczenia wolności są wliczane na poczet kary pozbawienia wolności.

Czytaj także: